.jpg){kind=link}
Thực đơn
Sinh học trong tác phẩm giả tưởng
Sinh học hư cấu phục vụ nhiều chức năng trong phim ảnh và văn học, tính cả cả việc đem tới những con quái vật đáng sợ phù hợp,[51] truyền đạt thế giới quan của tác giả,[4][5] và tạo ra người ngoài hành tinh cho các câu chuyện dụ ngôn sinh học để làm sáng tỏ như thế nào là con người.[52] Sinh học thực tế, chẳng hạn như các bệnh truyền nhiễm, cung cấp nhiều bối cảnh khác nhau, từ cá nhân đến cực kỳ đen tối để có thể được khai thác trong tác phẩm giả tưởng.[7]
Một cách sử dụng phổ biến của sinh học hư cấu trong khoa học viễn tưởng là cung cấp các loài ngoài hành tinh có vẻ hợp lý, đôi khi chỉ đơn giản là những đối tượng đáng sợ, nhưng đôi khi nhằm mục đích phản ánh nhiều điều khác.[51] Các loài ngoài hành tinh bao gồm Người sao Hỏa của H. G. Wells trong cuốn tiểu thuyết The War of the Worlds năm 1898,[53] quái vật mắt bọ của khoa học viễn tưởng đầu thế kỷ 20,[54] vật ký sinh đáng sợ,[55] và nhiều loại côn trùng khổng lồ, đặc biệt là trong những bộ phim đề tài côn trùng lớn đầu thế kỷ 20.[56][57][58]
Người ngoài hành tinh hình người rất phổ biến trong khoa học viễn tưởng.[59] Một nguyên nhân là các tác giả sử dụng ví dụ duy nhất về dạng sống thông minh mà họ biết: con người. Nhà động vật học Sam Levin chỉ ra rằng người ngoài hành tinh thực sự có thể có hơi hướng giống con người do chọn lọc tự nhiên.[60] Luis Villazon chỉ ra rằng động vật di chuyển nhất thiết phải có mặt trước và mặt sau; đối với các loài động vật đối xứng hai bên trên Trái Đất, những cơ quan cảm giác có xu hướng tập trung ở phía trước vì chúng gặp phải các kích thích ở đó, gây ra tiến hóa ở đầu. Chân giảm ma sát và các chân đối xứng hai bên giúp phối hợp dễ dàng hơn. Villazon lập luận rằng các sinh vật có tri giác có thể sử dụng công cụ, trong trường hợp đó chúng cần có tay và ít nhất hai chi khác để đứng vững. Tóm lại, nhìn chung sinh vật ấy có thể có hình dạng giống người, mặc dù cũng có thể có cơ thể giống bạch tuộc hoặc sao biển.[61]
Nhiều loài thực vật hư cấu đã được tạo ra trong thế kỷ 20, bao gồm cả loài triffid có nọc độc, biết đi và ăn thịt của John Wyndham[62] trong cuốn tiểu thuyết The Day of the Triffids năm 1951 của ông.[63][64] Ý tưởng về những loài thực vật có thể tấn công một du khách thiếu thận trọng bắt đầu từ cuối thế kỷ 19; những củ khoai tây trong cuốn Erewhon của Samuel Butler có "độ xảo quyệt thấp". Những câu chuyện đầu tiên gồm có The Man-Eating Tree năm 1881 của Phil Robinson với những chiếc bẫy ruồi khổng lồ của nó, The Devil-Tree of El Dorado năm 1897 của Frank Aubrey và Purple Terror năm 1899 của Fred White. Truyện The Willows năm 1907 của Algernon Blackwood kể về những cái cây độc ác thao túng tâm trí con người.[65]
Chủ đề chính của khoa học viễn tưởng và sinh học suy đoán là truyền tải thông điệp lạc quan hay bi quan tùy theo thế giới quan của tác giả.[4][5] Trong khi tầm nhìn lạc quan về tiến bộ công nghệ là đủ phổ biến trong tiểu thuyết khoa học nặng, thì quan điểm bi quan về tương lai của loài người lại phổ biến hơn nhiều trong tiểu thuyết dựa trên sinh học.[6]
Một lưu ý lạc quan hiếm hoi được ghi nhận bởi nhà sinh vật học tiến hóa J. B. S. Haldane trong câu chuyện The Last Judgement, nằm trong tuyển tập Possible Worlds. Cả Childhood's End năm 1953 của Arthur C. Clarke và Galaxies Like Grains of Sand năm 1959 của Brian Aldiss cũng tưởng tượng lạc quan rằng con người sẽ phát triển khả năng tiếp thu tinh thần giống như thần thánh.[4]
Những khả năng nghiệt ngã của sự tiến hóa theo thuyết Darwin với quan điểm "sự sống sót của kẻ thích nghi nhất" đã được khám phá nhiều lần ngay từ những ngày đầu tiên của khoa học viễn tưởng, như trong các tiểu thuyết The Time Machine (1895), The Island of Dr Moreau (1896), và The War of the Worlds (1898) của H. G. Wells; tất cả những tác phẩm này đều bi quan những hậu quả thảm khốc có thể xảy ra từ những mặt tối của bản chất con người trong cuộc đấu tranh sinh tồn.[4] Cuốn tiểu thuyết Brave New World năm 1931 của Aldous Huxley cũng mang nét u ám tương tự về những hậu quả nặng nề của những tiến bộ trong kỹ thuật di truyền áp dụng cho sinh sản con người.[66]
Nhà phê bình văn học Helen N. Parker đề xuất vào năm 1977 rằng sinh học suy đoán có thể đóng vai trò như những câu chuyện dụ ngôn sinh học làm sáng tỏ tình trạng con người. Một câu chuyện dụ ngôn như vậy đưa người ngoài hành tinh và con người tiếp xúc với nhau, cho phép tác giả nhìn nhân loại từ góc nhìn của người ngoài hành tinh. Parker lưu ý rằng viết nhiều về đề tài này là điều khó khăn nên chỉ có một số tác giả lớn đã thử nó, có thể kể đến Stanley Weinbaum, Isaac Asimov, John Brunner và Ursula Le Guin. Theo quan điểm của bà, tác phẩm của cả bốn người đều có đầy đủ đặc điểm ấn tượng của người ngoài hành tinh. Weinbaum đã tạo ra một "phép phân loại kỳ lạ" gồm những sinh vật thông minh, không như loài Draconian giống cua nhưng đã tuyệt chủng của Brunner. Bà nhận định rằng điều thống nhất giữa bốn nhà văn là các tiểu thuyết tập trung vào tương tác giữa người ngoài hành tinh và con người, tạo ra tương đồng sâu sắc giữa hai loại sự sống và từ đó bình luận về loài người hiện tại và trong tương lai.[52] Cuốn sách A Martian Odyssey năm 1934 của Weinbaum khám phá câu hỏi làm thế nào người ngoài hành tinh và con người có thể giao tiếp với nhau, vì quá trình suy nghĩ của họ hoàn toàn khác nhau.[67][68] The Gods Themselves năm 1972 của Asimov vừa tạo ra các nhân vật chính là người ngoài hành tinh, vừa khám phá các vũ trụ song song.[69] Total Eclipse năm 1974 của Brunner tạo ra cả một thế giới toàn người ngoài hành tinh, ngoại suy từ các mối đe dọa trên mặt đất.[70]
Trong cuốn The Left Hand of Darkness năm 1969, Le Guin trình bày tầm nhìn của bà về một vũ trụ gồm các hành tinh đều có "đàn ông", là hậu duệ của hành tinh Hain. Trong cuốn sách, đại sứ Genly Ai từ thế giới Ekumen văn minh đến thăm những người "lạc hậu và hướng nội" Gethen nhưng lại rơi vào nguy hiểm, từ đó anh ta trốn thoát bằng cách băng qua chỏm băng vùng cực trong một chuyến thám hiểm tuyệt vọng nhưng được lên kế hoạch chu đáo với Đại pháp quan Gethenian tên Estraven bị lưu đày. Họ là loài lưỡng tính hay không có giới tính cố định và trải qua các giai đoạn động dục (được gọi là "kemmer") mà vào lúc ấy, một cá thể tạm thời hoạt động như đực hoặc cái, phụ thuộc vào việc chúng có tiếp xúc đầu tiên với bạn tình có hoạt động dưới dạng đực hoặc cái trong giai đoạn kemmer của chúng hay không. Theo Parker, sinh học được phát minh để phản ánh và minh họa cho tính hai mặt đối lập nhưng thống nhất của Đạo giáo như ánh sáng và bóng tối, nam tính và nữ tính, âm và dương. Vì thế các nhân vật đối lập của Genly Ai với các báo cáo khách quan cẩn thận của anh ta và của Estraven với cuốn nhật ký cực kỳ riêng tư của anh ấy hoặc cô ấy cũng vậy, khi câu chuyện mở ra, soi sáng nhân loại thông qua cuộc phiêu lưu kỳ lạ và khoa học viễn tưởng.[71]
Tiểu thuyết hiện đại đôi khi sử dụng sinh học để xây dựng cấu trúc và các chủ đề. Tác phẩm Der Tod in Venedig năm 1912 của Thomas Mann liên hệ cảm xúc của nhân vật chính với sự bùng phát của đại dịch tả, căn bệnh cuối cùng đã lấy mạng anh ta.[72] Cuốn tiểu thuyết năm 2001 Gould's Book of Fish của Richard Flanagan sử dụng các hình minh họa từ cuốn sách 26 bức tranh về cá của nghệ sĩ và tù nhân William Buelow Gould cho dòng tiêu đề chương và là nguồn cảm hứng cho các nhân vật khác nhau trong cuốn tiểu thuyết.[73]
Thực đơn
Sinh học trong tác phẩm giả tưởngLiên quan
Tài liệu tham khảo
WikiPedia: Sinh học trong tác phẩm giả tưởng